10219, stań do wspomnień

Głód, bicie, zimno, ciężka praca, karne apele, eksperymenty pseudomedyczne, takie jak dłutowanie kości, amputacje czy wstrzykiwanie tężca – to obóz koncentracyjny Ravensbrück. Jednak nie tylko, bo także gesty solidarności, przyjaźnie, figury obozowych matek. Zarówno psychiczny powrót z obozu, jak i zdanie relacji uczestniczek i uczestników, świadkiń i świadków tych wydarzeń wydawały się niemożliwe. Pewne jest jedno – ich obozowe doświadczenie na stałe wpisało się w strukturę tożsamości, a wyzwolenie nie zawsze oznaczało wolność. Była to trwająca latami trauma, czasem wypowiedziana, czasem przemilczana, ale paradoksalnie również wielka tolerancja, przebaczenie, determinacja, nadzieja, otwarcie na wiedzę i świat. O tym właśnie jest książka Magdaleny Olejnik 10219, stań do wspomnień, czyli wywiad z Bogną Neumann, córką byłej więźniarki obozu Ravensbrück, wybitnej polskiej malarki i graficzki, Marii Hiszpańskiej-Neumann, oraz z byłą więźniarką tego obozu, Joanną Muszkowską-Penson, która zmarła w trakcie wydawania niniejszej książki, przeżywszy 101 lat. „Napisano wiele książek o obozach koncentracyjnych. Ta wyróżnia się treścią i czasem powstania. Mimo że upłynęło wiele lat od wojny i czasów traumy, uwagę zwraca żywość relacji”, pisze w przedmowie do książki prof. dr hab. Krzysztof Rutkowski. W uznaniu krzywd byłych więźniarek i więźniów, a także ich dzieci – nie celowo, lecz mimowolnie naznaczonych tym piętnem, należy wciąż przypominać ich losy, bo przywilejem nas, współczesnych, jest głos, którego oni nie mieli.