Byt i istota

Niewielkich rozmiarów opusculum św. Tomasza z Akwinu, noszące tytuł De ente et essentia (O bycie i istocie), jest zadziwiającym fenomenem w dziejach europejskiej filozofii. Minęło ponad 750 lat od jego powstania, w czasie których spotykało się ono od początku obok entuzjastycznego przyjęcia także z ostrymi polemikami i kontrowersjami, a mimo to nie przestaje być nadal przedmiotem żywego zainteresowania nie tylko specjalistów od filozofii średniowiecznej, lecz i filozofów zajmujących się problemami dotyczącymi naukowego poznania i opisu rzeczywistości (...) Św. Tomasz nie nadał swojemu opusculum żadnego tytułu. Zwyczajem średniowiecznym określano je od słów, od których się zaczynało: „Parvus error in principio magnus est in fine” – „Mały błąd popełniony na początku staje się wielki na końcu”, i dopiero kopiści przepisujący to dziełko nazywali je raz jako De esse et essentia, raz jako De ente et essentia, który to tytuł przyjął się w późniejszych wydaniach. Pierwsze słowa traktatu „Mały błąd na początku” mają jednak symboliczne znaczenie i z całą pewnością zostały świadomie użyte na wstępie przez autora. Tomasz pisze, że wzięte one zostały z dzieła Arystotelesa O niebie (secundum Philosophum primo Caeli et mundi), uważny czytelnik spostrzeże jednak wkrótce, że bez wyraźnego wskazywania odnosić się one mogą również do samego autora tego powiedzenia. Mały błąd na początku popełnia bowiem sam Arystoteles, którego teorię bytu wyłożoną w Metafizyce Tomasz podejmuje się w swym dziełku poprawić, uzupełnić i przedstawić w innej perspektywie, nie przekreślając przy tym całkowicie znaczenia i pierwotnych walorów poznawczych samej ontologii greckiego filozofa.