Czarodziejski chór.

W Rosji znaczenie polityczne pisarzy, reżyserów, kompozytorów było w XX wieku nieporównanie większe niż gdziekolwiek indziej, nawet jeśli twórcy byli wciąż tylko bezbronnymi ofiarami konwulsji i kaprysów kolejnych despotów. Dlatego uważne prześledzenie losów najważniejszych nazwisk i prądów kultury rosyjskiej w ściśle politycznym kontekście jest de facto historią Rosji w pigułce. Do tego jednak celu potrzeba historyka umiejącego zachować równowagę między postrzeganiem kultury jako samoistnej, suwerennej dziedziny rozwoju treści ludzkiego ducha, a uznaniem kultury za li tylko wypustkę polityki, dziedzinę dającą się manipulować wedle potrzeb bieżącej propagandy i zarządzania emocjami społeczeństwa. Sołomon Wołkow spełnia ten wymóg idealnie. Pod jego piórem przygoda rosyjskiej kultury z władzą, rewolucją, galopującym duchem dziejów staje się żywą opowieścią pełną fascynujących przykładów zderzenia suwerennego ducha twórczego z warunkami i okolicznościami, które nadają dopiero pełen sens działaniom artystycznym. Paweł Bravo