Dybuk. Na pograniczu dwóch światów

Pojęcie dybuka, wywodzące się z mistyki żydowskiej, z wiary w wędrówkę dusz, stało się niezwykle ważnym elementem żydowskiej tradycji ludowej, kultury popularnej głównie wśród Żydów wschodnioeuropejskich. Religijne aspekty żydowskiej wiary w gilgul, metempsychozę, są głównym tematem referatu rabina Szaloma Ber Stamblera z polskiego centrum chasydzkiego ruchu Chabad Lubawicz. Za sprawą pierwszych dziewiętnastowiecznych etnografów i etnologów (m.in. Henryka Lewa, którego artykuł opublikowany w 1896 roku w warszawskim tygodniku „Izraelita” przedrukowujemy w niniejszym tomie) motyw grzesznej duszy nawiedzającej żywego człowieka stał się toposem kulturowym obecnym nie tylko w kulturze i sztuce żydowskiej, ale też chrześcijańskiej i – w pewnym stopniu – laickiej. Dzięki „legendzie dramatycznej” An-skiego (właśc. Szlojme Zajnwel Rapoport) temat dybuka zagościł na stałe w szeroko rozumianej europejskiej literaturze i sztuce.