Dzielenie postrzegalnego

Dzielenie postrzegalnego to najważniejsza książka Jacques'a Ranciere'a dotycząca wzajemnych relacji między estetyką i polityką. Wydana najpierw po francusku w 2000 roku, a później w 2004 po angielsku jako The Politics of Aesthetics z posłowiem Slavoja Žižka, odbiła się szerokim echem w środowisku zarówno naukowym, jak i artystycznym, prowokując szereg dyskusji na temat politycznego zaangażowania sztuki. Ranciere, opierając się na przykładach zaczerpniętych z literatury, teatru, kina, fotografii i sztuk wizualnych, pokazuje w swojej analizie, że nasze postrzeganie świata – a więc kwestia estetyczna – oraz sposób naszego działania w nim i jego organizacji – czyli kwestia polityczna – są ze sobą nierozerwalnie związane. Dotyczy to tak poziomu społecznej praktyki, jak i teoretycznej refleksji. W obu przypadkach chodzi bowiem o dzielenie (w dwóch znaczeniach tego słowa: współdzielenia oraz wyznaczania granic) tego, co widzialne i niewidzialne, słyszalne i niesłyszalne, możliwe i niemożliwe, dające i nie dające się pomyśleć. Oryginalność i radykalizm myśli Ranciere'a polega przede wszystkim na wyjściu poza schematy marksizmu, Szkoły Frankfurckiej oraz poststrukturalizmu dominujące w aktualnych dyskusjach na temat polityki i estetyki. Jego rozważania są jednak głęboko zakorzenione w tradycji filozoficznej i stanowią kontynuację wątków obecnych już w niemieckim romantyzmie oraz w antropologii filozoficznej i społecznej krytyce Marksa. Książka zawiera najważniejsze eseje Ranciere'a poświęcone związkom estetyki z polityką. Oprócz tytułowego Dzielenia postrzegalnego znajdują się w niej dwa inne teksty francuskiego filozofa. Pierwszy przedstawia ewolucję jego refleksji, w której na przestrzeni ostatnich czterech dekad przeszedł on od zainteresowania ruchem robotniczym w XIX wieku do rozważań dotyczących sztuki współczesnej. Jak jednak pokazuje Ranciere, istnieje wspólny horyzont, który w koherentny sposób łączy te pozornie oddalone od siebie wątki. Drugi tekst rozważa w szczegółach konsekwencje tzw. "estetycznej rewolucji", której diagnoza znajduje się w Dzieleniu postrzegalnego. Uzupełnienie całości stanowi tekst Marka Robsona, literaturoznawcy z Uniwersytetu w Nottingam przedstawiający estetykę Ranciere'a na tle współczesnej filozofii i teorii sztuki. Książka opatrzona jest wstępem Magdy Pustoły, a zamyka ją słowniczek Ranciere'owski sporządzony przez Kubę Mikurdę. Jacques Ranciere – francuski filozof, urodzony w 1940 roku w Algierze, emerytowany profesor Uniwersytetu Paris VIII w Saint-Denis. Był współautorem wydanego w 1968 roku pod redakcją Louisa Althussera Czytania Kapitału. W swojej teorii politycznej zajmował się analizą pojęć wchodzących w skład dyskursu politycznego, takich jak "ideologia", "hegemonia" i "proletariat". Ostatnio skupił się na problemie praw człowieka i ich roli w polityce międzynarodowej. Poruszał się również na granicy teorii społecznej i historii, co znalazło wyraz w takich książkach jak La nuit des prolétaires. Archives du reve ouvrier (1981) dotyczącej politycznej działalności i społecznej świadomości robotników w XIX-wiecznej Francji oraz Le philosophe et ses pauvres (1983) poświęconej miejscu biedy i biedaków w myśli wielkich filozofów. Równolegle rozwijał swoją teorię estetyczną, w której estetyka rozważana jest w powiązaniu z polityką i organizacją społeczną. Zwieńczeniem tej refleksji jest wydana w 2000 roku książka Le partage du sensible. Esthétique et politique. Dzięki niej filozofia Ranciere'a stała się istotnym punktem odniesienia dla współczesnej teorii i praktyki artystycznej. Najważniejsze książki Ranciere'a to oprócz wymienionych powyżej: Aux bords du politique (1990), La mésentente (1995) oraz La haine de la démocratie (2005). Pismo "Artforum" uznało go w 2006 roku za najważniejszego filozofa dla sztuki współczesnej.