Ius dissidentium Granice konsensusu korporacyjnego i władzy większości w spółkach kapitałowych

Publikacja dotyka kilku podstawowych zagadnień prawa spółek, takich jak fundamentalne zmiany korporacyjne, w tym zmiany strukturalne spółek kapitałowych, granice konsensusu korporacyjnego i zakres władzy większości. Tytułowa problematyka iuris dissidentium, czyli praw sprzeciwiającej się mniejszości do wyjścia (ustąpienia) ze spółki, za słuszną (godziwą) spłatą, w związku z podjęciem przez większość uchwał w przedmiocie fundamentalnych zmian korporacyjnych, nie była dotąd przedmiotem systemowej refleksji w doktrynie. Tymczasem dotyka ona wielu newralgicznych i od lat spornych kwestii związanych z istotnymi zmianami treści umów i statutów spółek kapitałowych. Obszary, gdzie spór ten się konkretyzuje, obejmują takie doniosłe praktycznie kwestie jak m.in.: problem trybu właściwego dla zmiany celu spółki; tryb wymagany dla wprowadzenia do umowy spółki postanowień o przymusowym umorzeniu udziałów; tryb wyłączenia indywidualnej kontroli wspólników w sp. z o.o.; tryb wymagany dla zmian w zakresie prawa pierwszeństwa oraz innych modyfikacji zasad zbywalności udziałów; wymogi następczej inkorporacji do umowy/statutu spółki klauzuli arbitrażowej; etc. W wymienionych przypadkach ogniskuje się konflikt kontraktowej zasady konsensualności (omnium consensu) z organizacyjną zasadą władzy większości (majoryzacji). Dialektycznym sposobem na rozstrzygnięcie tego konfliktu jest wprowadzenie ius dissidentium, jako sui generis jednomyślności (quasi-konsensualność). Do kręgu zagadnień, które na gruncie Kodeksu spółek handlowych i innych ustaw, poddane zostały specjalnemu trybowi obejmującemu prawo mniejszości do ustąpienia ze spółki, należą (ius dissidentium): istotna zmiana przedmiotu działalności spółki; uproszczone połączenie („wcielenie koncernowe”); emigracyjna fuzja transgraniczna; podział spółki z negatywną zmianą w zakresie praw wspólniczych; zmiana formy prawnej spółki (przekształcenie); przeniesieniu siedziby spółki za granicę w związku z migracją bądź łączeniem spółki europejskiej; delisting; konsolidacja sektorowa spółek z branży elektroenergetycznej. Powyższe problemy, którym poświęcono obszerne rozważania w ramach niniejszej publikacji, zostały przedstawione w szerokim kontekście problemowym, obejmującym ekskurs do prawa spółek osobowych, szeroki rys prawnoporównawczy (komparatystyka funkcjonalna) oraz refleksję historycznoprawną.