Johann Heinrich Abicht filozof wileński

Opracowanie naukowe – Tomasz Kupś, Joanna Usakiewicz, Dalius Vilunas Dziś nie ma już wątpliwości, że niemiecki myśliciel Johann Heinrich Abicht (1762–1816), który miał zamiar wszystkie swoje siły poświęcić zwycięstwu filozofii Immanuela Kanta, jest „filozofem wileńskim”. Gdy w roku 1804 przybył do Wilna, stolicy polskiej kultury pod zaborami, nie tylko stał się obywatelem tego miasta, ale również zapisał się w historii Polski i Litwy. Abicht był najdłużej wykładającym filozofię uczonym w pierwszej połowie XIX wieku na terenach dawnej Rzeczpospolitej. Całą swoją działalność filozoficzną i dydaktyczną od 1804 roku poświęcił uniwersyteckiej młodzieży wileńskiej, tak jak wszystkie swoje wysiłki ofiarował nowej ojczyźnie. Był on autorem poważnych projektów reform Uniwersytetu Wileńskiego, a także wielu pomysłów dotyczących najróżniejszych aspektów życia społecznego. Pokazują one, z jakimi problemami zmagano się i jaki potencjał miała polsko-litewska wspólnota w pierwszej połowie XIX wieku, a wnikliwsze spojrzenie na filozofię wileńskiego profesora ujawnia dotychczas nieznane alternatywy historii filozofii polskiej. Wszystkie jego wileńskie teksty – filozoficzne, organizacyjne i dydaktyczne – wydobyte zostały z głębokiego zapomnienia, w większości z rękopisów odnalezionych w dwóch ostatnich dziesięcioleciach. Wiele z nich zawiera idee, które w czasach Abichta były przedwczesne, a dziś są obowiązującymi regułami akademickiego życia wspólnoty uczonych i studentów. Nie bez powodu znajome wydają się nam wysiłki tego autora, aby w świecie zdominowanym przez naturalistycznie rozumiane nauki zachować troskę o duchowe życie człowieka i kształcenie filozoficzne.