Kategorie (nie)obecne w edukacji

Celem niniejszego opracowania jest szeroko rozumiana refleksja nad kategoriami (nie)obecnymi w obszarze współczesnej edukacji. Staje się ona szczególnie istotna w kontekście permanentnych reform w systemie oświaty, które choć wprowadzają wiele deklarowanych zmian, to nadal pozostają na poziomie strukturalnym, tzn. dotyczą zewnętrznych aspektów szkoły. Jednak, jak zauważa Marek Konieczniak, zmiany strukturalne nigdy nie zmieniają paradygmatu, z którego się wywodzą, a dominujący paradygmat polskiej szkoły wciąż mocno opiera się na uprzedmiotawianiu wszystkich podmiotów edukacji. Budowanie paradygmatu jest procesem oddolnym, co staje się szansą na jego zmianę. Tam, gdzie osoby zaangażowane w edukację (nauczyciele, rodzice, uczniowie) czują, że należy podejmować nowe inicjatywy i działania, tam zmienia się ludzka świadomość i więcej uwagi poświęca się m.in. zaniedbanym kategoriom, co pozwala na wychodzenie poza ramy obowiązującego paradygmatu. Zaproponowane przez Autorów opracowania i analizy wpisują się w ten kierunek i koncentrują wokół trzech zasadniczych nurtów: 1. (Nie)obecne lub zaniedbane kategorie edukacyjne. 2. Dziecko w (nie)obecnych przestrzeniach oddziaływań edukacyjnych. 3. (Nie)obecne podmioty wychowania. Powyższe obszary wyraźnie wskazują, że miarą i oceną wartości edukacji powinny być nie tylko kryteria „szkolne” podlegające miarom i wskaźnikom, ale także „życiowe”, „zawodowe”, „społeczne” i „kulturalne”, ponieważ – podążając za Czesławem Banachem – […] chodzi przecież o to, aby młodzież i dorośli ludzie umieli funkcjonować w różnych formach aktywności oraz samorealizować się i rozwijać jako „kapitał ludzki”. Niniejsza monografia składa się z trzech tematycznie wyselekcjonowanych części. W pierwszej z nich podjęto analizę w zakresie (nie)obecnych lub zaniedbanych kategorii edukacyjnych. Rozważania rozpoczyna tekst Danuty Waloszek, która w sposób wnikliwy przedstawia i wyjaśnia znaczenie pewności i niepewności w kształceniu kandydatów na nauczycieli. Autorka uważa, że studenci powinni się uczyć organizacji warunków edukacji z uwzględnieniem cech i właściwości dzieci, które są aktywne i nieprzewidywalne. Muszą więc nastawiać się na niepewność jako zjawisko cywilizacyjne i edukacyjne, uczyć się oczekiwania nieoczekiwanych zachowań. Danuta Opozda, podejmując refleksję nad potocznością w przestrzeni codzienności edukacyjnej, przedstawia tę kategorię jako podręczną wiedzę wpisaną w rzeczywistość edukacyjną. Jednocześnie akcentuje fakt, że ta codzienna wiedza nie jest w dostateczny sposób dostrzegana i respektowana w pracy pedagogicznej nauczycieli i wychowawców.