Księga kryminalna miasta Dobczyc 1699-1737

Dobczyce to jedno z niewielkich miasteczek dawnego województwa krakowskiego, przeżywające okres swej świetności w XV i XVI wieku. Po katastrofalnych zniszczeniach okresu potopu szwedzkiego i pożarach w II połowie XVII wieku miasto dotknęły kolejne 'kataklizmy podczas wojny północnej (1702 rok - zniszczenie miasta przez wojska Karola XII) i zaraza, przyniesiona z Krakowa w 1710 roku. Przykład Dobczyc ukazuje zatem, jak niełatwa na przełomie XVII i XVIII wieku była sytuacja mieszczan I Rzeczypospolitej, którym nieobce były katastrofy dziejowe. Oprócz klęsk wojennych, pomorów i pożarów, społeczność miasta i okolicznych wsi musiała się zmierzyć także z plagą zawodowej przestępczości. Rękopis przechowywany w Archiwum Narodowym w Krakowie opatrzony sygnaturą dep. 67 stanowi jedną z kilku zachowanych ksiąg sądowych miasta Dobczyc i jedyną księgę w całości poświęconą sprawom karnym. Zawiera on zapisy postępowań sądowych prowadzonych w latach 1699-1737, a zatem w okresie dla miasta trudnym i bolesnym. Księga dostarcza wielu informacji na temat przewodu sądowego, a także stanu kultury prawnej, znajomości prawa pisanego oraz pojmowania sprawiedliwości. Jest także świadectwem zmagań niezamożnej społeczności z przestępczością, w tym z zawodowymi przestępcami utrzymującymi się z rabunków. Rękopis nie tylko stanowi zatem doskonałe źródło do poznania dawnego prawa i sądownictwa, ale także dostarcza licznych wiadomości oświetlających życie codzienne małego polskiego miasteczka w czasach saskich. Maciej Mikuła