Między historiozofią a polityką

Książka z dziedziny historii historiografii analizuje reakcję historyków i publicystów emigracyjnych na zmiany, które zaszły po wojnie w krajowej historiografii wskutek przyjęcia nowego modelu teoretyczno-metodologicznego oraz nacisków ideologicznych. Autor omawia węzłowe problemy, wokół których koncentrowała się emigracyjna krytyka. Różnice dotyczyły przede wszystkim takich zagadnień, jak rola Kościoła katolickiego i religii w dziejach Polski, stosunek do tzw. idei jagiellońskiej, historia Kresów Wschodnich, które po II wojnie znalazły się za linią Curzona, a także ocena II Rzeczypospolitej, w tym osoby Józefa Piłsudskiego. Propagowanej w kraju wybitnie zlaicyzowanej wizji dziejów, akcentującej znaczenie ruchów masowych, procesów ekonomicznych i demograficznych, a przyznającej ograniczoną rolę wybitnym jednostkom, badacze na uchodźstwie przeciwstawili poglądy tradycyjne, zakorzenione jeszcze w epoce romantyzmu. Emigracyjną reakcją na marksizm były interpretacje niestroniące od prowidencjalnych ujęć procesu historycznego, a także lansowanie niemal heroistycznej wizji dziejów w opozycji do głoszonego w PRL prymatu procesów o charakterze masowym.