Między naturą a kulturą

„Czym jest życie?” – oto pytanie, na które niniejsza książka stara się znaleźć odpowiedź. W tym celu podąża śladem badań i rozważań Helmutha Plessnera (1892–1985), jednego z czołowych przedstawicieli niemieckiej antropologii filozoficznej. Proponowana odpowiedź nie ma jednak charakteru naukowego w sensie nauk szczegółowych. Życie nie jest rozumiane jako wypadkowa procesów biochemicznych zachodzących w organizmie ani traktowane jako metafizyczna własność, której źródłem byłaby na przykład dusza. Pojmuje się je raczej jako kompleksowe zjawisko, które można zrozumieć dopiero po rozpatrzeniu organizmu w kontekście jego środowiska. To poszerzone spojrzenie – zwane „oglądem” – pozwala zrozumieć biologiczne funkcje organizmu jako sensowne reakcje, ich całość zaś jako spójny proces życia. Książka składa się z trzech części. W pierwszej omówiona zostaje koncepcja poznania wyjaśniająca znaczenie oglądu. Zdaniem Plessnera jest to jedyne nastawienie poznawcze umożliwiające dostrzeżenie i zrozumienie zachowania organizmu żywego. Druga część stanowi krytyczną analizę Plessnerowskiej filozofii życia i przyrody. Kwestiom tym Plessner poświęcił swoje najważniejsze dzieło Die Stufen des Organischen und der Mensch (Warstwy bytu organicznego i człowiek, 1928). Tematem części trzeciej jest antropologia filozoficzna, potraktowana tutaj jako tyleż dopełnienie przedstawionej filozofii życia, ile jej ostateczne uzasadnienie. Prezentowane w tej książce rozważania składają się na zamknięty projekt filozoficzny, który obejmuje zarówno świat roślin i zwierząt, jak i świat ludzki wraz z jego aspektami kulturowym, społecznym i politycznym.