Od Kłajpedy do Olsztyna

Dzieje Prus Wschodnich należą do wyjątkowo burzliwych na kontynencie europejskim. Zatarła się pamięć o plemionach pruskich – pierwotnych mieszkańcach tych ziem. Przybycie na te tereny w XIII w. Zakonu Krzyżackiego zapoczątkowało siedemsetletni okres panowania i wpływów niemieckich obejmujących swym zasięgiem nie tylko obszary osadnictwa pruskiego, ale i sąsiedniej Litwy i Żmudzi, Rosji i Polski. Napływ osadników z różnych części Niemiec, a także ludności polskiej i litewskiej, poszukiwanie tutaj schronienia i nowej ojczyzny przez "innowierców" z różnych części Europy – Salzburczyków, Holendrów, Szkotów, Francuzów, Żydów i Rosjan złożyły się na wielonarodowościowy i wielokulturowy charakter tego regionu. Koniec II wojny światowej oznaczał zagładę Prus Wschodnich jako samodzielnej prowincji i części Niemiec. Na obszarze tym dokonała się niespotykana w dziejach wymiana ludności w wyniku ewakuacji, ucieczek i późniejszego wysiedlenia dawnych mieszkańców. Jednocześnie przybywali tu, nie zawsze dobrowolnie, nowi osiedleńcy – Polacy, Rosjanie, Litwini, zmieniając całkowicie strukturę społeczną tych ziem. Prezentowana praca jest próbą ukazania przemian społecznych, politycznych, gospodarczych i narodowościowych jakie zachodziły i zachodzą na tym obszarze po 1945 r. Wiele miejsca poświęcono także charakterystyce trzech regionalnych centrów miejskich: Kłajpedzie, Kaliningradowi i Olsztynowi. Podstawowe tworzywo do analiz dostarczyły terenowe badania socjologiczne prowadzone przez autora na Warmii i Mazurach (od 1982 r.), w Obwodzie Kaliningradzkim i Kraju Kłajpedzkim (po 1994 r.).Liczne rozmowy, wywiady, obserwacje bezpośrednie i pośrednie oraz badania ilościowe uzupełnione zostały kwerendami archiwalnymi, analizą dokumentów urzędowych, wspomnień, literatury przedmiotu, prasy oraz stron internetowych. Efektem dokonujących się w opisywanym okresie procesów jest ukształtowanie się nowej tożsamości współczesnych mieszkańców dawnych Prus Wschodnich i jej stosunku do przeszłości pruskiej, która stała się "rzeczywistością oswojoną".