Odrzucony topos

Tablica Cebesa (Pínax Tabula Cebetis) – późnoantyczny dialog, którego legendarnym autorem miał być uczeń Sokratesa, a zarazem bohater dzieła Platona, Kebes – należała niegdyś do najbardziej poczytnych pism. W czasach renesansu Tablicę Cebesa znano nie tylko dzięki licznym wydaniom i tłumaczeniom na języki wernakularne, ale także dzięki olbrzymiej liczbie ilustracji do dialogu. Pínax to dla wieków dawnych fundament edukacji humanistycznej i autorytet pisarski. O historyczno-kulturowej doniosłości zapomnianej alegorii życia ludzkiego świadczą jej tłumaczenia czy druki ulotne, rysunki, drzeworyty i miedzioryty, które w Polsce wklejali do atlasów, zakupywali do bibliofilskich zbiorów, dedykowali sobie nawzajem przedstawiciele różnych profesji, stanów i wyznań. Szeroki zakres oddziaływania na kręgi intelektualne, religijne, dworskie, edukacyjne, a nawet polityczne w pełni legitymizuje określenie Tablicy Cebesa mianem miejsca wspólnego kultury nowożytnej. Tymczasem Pínax z ogólnego obrazu kultur epok dawnych usunięto. Odrzucony topos jednak powraca, kiedy otwieramy Novum Testamentum Erazma czy przechadzamy się po Zamku Królewskim w Krakowie. Niniejsza książka jest skrupulatnym zbiorem śladów obecności Cebesa w polskiej kulturze dawnej, jak również omówieniem wpływu tego motywu na kulturę europejską. I choć okruchów rozbitego zwierciadła nie sposób ułożyć z powrotem w gładką taflę, warto podjąć próbę rekonstrukcji takiego „odrzuconego obrazu”.