Orfizm i jego recepcja w literaturze, sztuce i filozofii

ORFIZM to ruch religijny, który od lat fascynuje uczonych. Jeszcze do niedawna traktowano go z przymrużeniem oka, raczej jako zjawisko niż jako ruch religijny. Było tak głównie ze względu na brak bezpośrednich dokumentów orfickich. Ten stan uległ jednak zmianie w 1962 roku, kiedy w jednym z grobów niedaleko Salonik, w małej miejscowości Derveni na terenach dawnej Macedonii znaleziono pewien papirus — najstarszy papirus zawierający tekst grecki, jaki do tej pory odczytano, datowany na lata 340–320 przed Chr. Nikt nie przypuszczał, że dokona on swoistej rewolucji w poglądach na literaturę, religię i filozofię starożytnej Grecji, a jednak tak się stało, orfizm zaś na stałe powrócił do badań naukowych. W Polsce nie ukazała się dotąd żadna dotycząca orfizmu publikacja naukowa uwzględniająca najnowsze odkrycia tekstologiczne (papirus z Derveni oraz złote i kościane tabliczki orfickie). Tylko pojedyncze artykuły sygnalizowały zainteresowanie tą tematyką i potrzebę szerszego opracowania, uwzględniającego rozmaite płaszczyzny działalności starożytnego Greka, które dzisiaj przekładają się na różne dziedziny nauki: filologię klasyczną, historię, historię sztuki, filozofię, socjologię, pedagogikę, a także wpływ religii orfickiej na Biblię czy literaturę. Niniejsza publikacja jest owocem projektu kilkunastu polskich uczonych, reprezentujących różne dziedziny nauki i różne ośrodki badawcze, oraz — mamy nadzieję — początkiem systematycznych badań nad tradycją orficką w Polsce.