Oświecenie po austriacku

Praca jest filologiczną analizą świata przedstawionego oper Wolfganga Amadeusza Mozarta powstałych w józefińskim Wiedniu w latach 1782-1791. Libretta pięciu najważniejszych oper kompozytora zaliczanych do gatunku opera buffa czy też singspiel (Uprowadzenie z seraju, Wesele Figara, Don Giovanni, Cosi fan tutte, Czarodziejski flet) omawiane są na tle politycznych, społecznych, kulturowych i literackich uwarunkowań austriackiego oświecenia, w którym ukształtowana przez rodzimy barokowy katolicyzm duchowość zderzyła się z racjonalistycznymi inspiracjami płynącymi z „nowoczesnej” Europy. Przedstawienia tych napisanych w dwóch różnych językach (niemieckim i włoskim) oper różnią się wprawdzie dramaturgiczną stylistyką i literackim warsztatem ich autorów (Johann Gottlieb Stephanie, Lorenzo Da Ponte, Emanuel Schikaneder), ale łączą je wspólne odniesienia do tego samego kontekstu zewnętrznego. W ich pozornie prostych konfliktach odnaleźć można filozoficzne i artystyczne dylematy, którymi żyły kosmopolityczne intelektualne elity ówczesnego Wiednia próbujące się zmagać z wyzwaniami i problemami późnego XVIII wieku. Taka perspektywa pozwala uznać opery Mozarta rozumiane jako dzieła o walorach literacko-teatralnych nie tylko za szczytowe osiągnięcie austriackiego oświecenia, ale także za dokonanie, w którym niczym w soczewce skupiły się wszystkie najważniejsze dyskursy oświeconej Europy.