Oswoić Wyspy

„Wacław Lewandowski w swojej nowej książce zaskakuje i nie zaskakuje… Przesłana do oceny monografia jest kontynuacją jego badań literatury, kultury, życia kulturalno-literackiego i piśmiennictwa polskiego na londyńskim wychodźstwie i tzw. Drugiej Emigracji – to nie jest zaskoczenie. Przedmiotem opisu jednak są teksty niemal całkowicie zapoznane, wyparte ze zbiorowej literackiej pamięci […]. I to w kontekście dotychczasowych prac Lewandowskiego jest zaskoczeniem. Dotąd klucz jego badawczych poszukiwać był czytelny, były nim literackie wartości dzieł niesprawiedliwie ze zbiorowej świadomości wypartych, przede wszystkim twórczości Józefa Mackiewicza. Teraz kluczem jest motyw, temat – oswajanie przez wychodźców i emigrantów Wielkiej Brytanii oraz poszukiwanie w brytyjskim porządku demokratycznym i w brytyjskiej mentalności nadziei oraz szansy na uporządkowanie według tego wzoru powojennej Polski. […] Ze wszystkich rozdziałów składających się na monografię za najbardziej udany uznaję rozdział piąty pt. „Churchill”. Analiza bardzo różnych tekstów dziewiętnastu (tylu naliczyłem!) autorów: Grabowski, Nagórski, Lechoń, Jeśmian, Sokołów, Wańkowicz, Kuncewicz, Anders, Leitgeber, Raczyński, Wierzyński, S. Mackiewicz, Bogusławski, Hemar, W. Zbyszewski, Bregman, Mieroszewski, Ciołkosz, Kosssowska; układa się w pasjonującą opowieść o polskich nadziejach ogniskowanych na osobie brytyjskiego premiera, które po Teheranie i Jałcie zmieniają się w rozczarowanie, niechęć, a stają się też źródłem głębokich depresji. To historia prowadząca od fascynacji, owocującej laudacjami na cześć Churchilla, po niechęć, artykułowaną niezbyt wybrednymi satyrami i parodiami. To też narracja o tragedii polskiej inteligencji, wpierw niezłomnie wierzącej we francuskie gwarancje pomocy, a później wszystkie nadzieje łączącej z Wielką Brytanią, w końcu pozostawionej samotnie w obcym Londynie”.