Państwo upadłe

Próby przekształcenia Federacji Rosyjskiej w państwo narodowe, obywatelskie lub stabilne państwo imperialne nie powiodły się. Obecna struktura opiera się na kruchych fundamentach historycznych, nie posiada jednolitej tożsamości narodowej, czy to obywatelskiej, czy etnicznej, i wykazuje ciągłe walki między nacjonalistami, imperialistami, centralistami, liberałami i federalistami. Inwazja militarna Rosji na pełną skalę na Ukrainę w lutym 2022 roku oraz nałożenie dławiących międzynarodowych sankcji gospodarczych zintensyfikują i przyspieszą proces rozpadu państwa. Porażkę Rosji pogłębia niemożność zapewnienia wzrostu gospodarczego, poważne nierówności społeczno-gospodarcze i defekty demograficzne, pogłębiające się dysproporcje między Moskwą a jej różnorodnymi podmiotami federalnymi, niepewna piramida polityczna oparta na personalizmie i klientelizmie, pogłębiająca się nieufność do instytucji rządowych, rosnąca alienacja społeczna wobec skorumpowana elita rządząca i rosnąca niewiara w oficjalną propagandę. Bardziej intensywne represje mające na celu utrzymanie integralności państwa w pogarszających się warunkach gospodarczych zwiększą ryzyko gwałtownych konfliktów. Paradoksalnie, choć Władimir Putin objął władzę, aby zapobiec rozpadowi Rosji, można go zapamiętać jako osobę, która przyspieszyła upadek kraju. Nowe jednostki terytorialne wyjdą na powierzchnię w miarę pogłębiania się kryzysu wiarygodności Moskwy w obliczu szerzącej się niezdolności do rządzenia, walk o władzę wśród elit, polaryzacji politycznej, radykalizmu nacjonalistycznego oraz odrodzenia regionalnego i etnicznego. Państwa wschodzące nie będą jednolite w swoich wewnętrznych strukturach politycznych i administracyjnych. Pomiędzy niektórymi podmiotami prawdopodobne są konflikty graniczne i roszczenia terytorialne, podczas gdy inne mogą przekształcić się w nowe stany federalne lub konfederacyjne. Stany Zjednoczone muszą opracować skuteczną strategię zarządzania rozpadem Rosji poprzez wspieranie regionalizmu i federalizmu, uznanie suwerenności i separacji, kalibrację roli innych głównych mocarstw, rozwój powiązań z nowymi podmiotami państwowymi, wzmacnianie bezpieczeństwa krajów graniczących z Rosją oraz promowanie transatlantycyzmu lub transpacyfizm wśród państw wschodzących. In 1970, an essay with the arresting title Will the Soviet Union Survive until 1984 appeared in the West, the work of a then little-known Soviet dissident, Andrei Amalrik. Amalrik predicted the collapse of the Soviet Union under the weight of internal decay, national antagonisms, and a failed war. Soviet scholars in the West regarded the book as an amusing curiosity, to be read but not to be taken seriously. More than 50 years later, Bugajski’s analysis of Russian weakness reminds us that while the challenges Europe and the U.S. face are serious, Russia’s are worse. Bugajski has given us an important book and a timely one that runs against a trend of strategic pessimism in the West. Writing mostly before Russia’s full-on invasion of Ukraine in February 2022, Bugajski analyzes Russian internal weakness and systemic decay, both political and economic; outlines in admirable detail centrifugal forces within the Russian Federation; sketches out potential scenarios for Russian collapse; and attempts to unpack international implications for Russia’s neighbors, Europe, and United States. Daniel Fried, ambasador USA w Polsce (1997-2000), pracownik Konsulatu Generalnego USA w Leningradzie (1980-1981), profesor wizytujący w Studium Europy Wschodniej UW Autora, znakomitego analityka, nie trzeba w tym miejscu przedstawiać. Podobnie nie wymaga rekomendacji temat książki. Trudno w pewnym sensie o książkę bardziej na czasie. A le czy Rosja jest już państwem upadłym? Czy pominąć zdolności imperium Putina do wykorzystywania nie tyle własnej siły, ale słabości przeciwników? Prof. dr hab. Andrzej Nowak, Uniwersytet Jagielloński/Polska Akademia Nauk