Państwowość podziemna w narracjach cichociemnych

Dynamiczna rozbudowa podziemnych struktur organizacyjnych na okupowanych ziemiach Rzeczypospolitej, począwszy od jesieni 1939 roku, umożliwiała rządowi polskiemu na obczyźnie odzyskanie cząstki suwerenności, utraconej w wyniku agresji państw najezdniczych. Przez cały okres wojny w okupowanym kraju państwo polskie de iure współtworzyło struktury podziemne, wysyłając drogą lotniczą „zaopatrzenie”, kurierów oraz profesjonalnych żołnierzy-cichociemnych, którzy umiejscowieni w różnych strukturach tajnej państwowości realizowali walkę bieżącą. Tak wysokie konspiracyjne samoorganizowanie się na kształt państwa nie znajduje analogii w żadnym podbitym kraju okupowanej przez III Rzeszę Europy w latach 1940–1944. Cichociemni przybywający z Londynu od końca 1941 roku byli także elementem ambitnego planu „podpalenia Europy” dywersyjną aktywnością. W geopolitycznych realiach Polski czasu II wojny światowej świadczyli przede wszystkim o niepodległościowych celach podziemnej walki antyokupacyjnej. Nieliczni z tych, którzy przeżyli, pozostawili po sobie wspomnienia, będące indywidualnym świadectwem pamięci tamtych wydarzeń i przeżyć. Pomimo że w ocenach i interpretacjach nacechowane są subiektywizmem, stanowią cenne źródło wiedzy o polskiej działalności konspiracyjnej, uzupełniające i poszerzające dokumentację instytucjonalną. Relacje spisywane ex post, po latach, przekazujące indywidualną prawdę piszącego, są ważnym, ale jednocześnie analitycznie i interpretacyjnie trudnym materiałem dokumentowym. Takie świadectwo pozostawił też podpułkownik Henryk Krajewski (1898–1989), cichociemny „Wicher”, „Trzaska”, „Leśny”, ostatni dowódca Okręgu Polesie AK oraz 30 Poleskiej DP AK, który jako żołnierz zawodowy służył nieprzerwanie państwu polskiemu od 1918 do 1945 roku – zarówno w mundurze, jak i bez niego.