Polska droga od komunizmu. Refleksje nad historią i polityką 1956–2006

W artykułach, esejach, prelekcjach i wywiadach zawartych w tej książce znać tradycję naukową Uniwersytetu Oksfordzkiego, gdzie Autor studiował, a potem wykładał nauki polityczne. Ich wątkiem przewodnim jest analiza in statu nascendi procesu powolnego rozkładu komunizmu. Po upadku systemu stalinowskiego w Polsce Zbigniew Pełczyński, jako jeden z pierwszych, opisywał pojawianie się elementów pluralizmu politycznego w jednopartyjnym systemie władzy, początkowo głównie za sprawą Kościoła katolickiego, potem przyjmujące pełniejszą postać „opozycji demokratycznej“ i osiągające kulminację w powstaniu NZSS „Solidarność”. Zdaniem Autora stan wojenny i jego następstwa nie były zdolne zatrzymać na dłużej procesu pluralizacji. W wykładzie „The Polish Road from Communism” wygłoszonym w Oksfordzie latem 1982 roku przewidział – na podstawie analizy głównych trendów społecznych i ustrojowych w PRL – nieunikniony koniec komunizmu w jego tradycyjnej postaci.