Polski Sybir. Zesłańcy i ich życie. Narodziny mitu

Pietyzm, z jakim obchodzi się Autor z analizowanymi materiałami, budzi niekłamany podziw. Niewykluczone, że pewien wpływ na tę postawę odegrały doświadczenia starożytnika, prowadzącego przez kilka dziesięcioleci seminaria i wykłady na Uniwersytecie Warszawskim i jego filii w Białymstoku, a w pracy naukowej na tym polu niedysponującego nadmiarem dokumentów. Wie on zatem doskonale, że temu, co się zachowało, trzeba się przyglądać z należytą uwagą. Można by rzec, iż krytycyzm wobec źródła obowiązuje każdego historyka. A jednak... Jan Trynkowski, jak mało kto, dostrzega w dokumencie szczegół. I potrafi ukazać jego wagę. Prac, które roją się od detali, znaleźć nietrudno. Opasłe tomiska - rezultat wieloletniego ślęczenia w archiwach, podziwu godnej pracowitości - przynoszą natłok drobiazgów nie do ogarnięcia bez indeksów. Przeznaczone dla wąskiego kręgu badaczy, nie nadają się do czytania, raczej do przeglądania, wykorzystania w kolejnych opracowaniach, mających przede wszystkim na celu uzyskanie stopni i tytułów. Polski Sybir. Zesłańcy i ich życie. Narodziny mitu to książka do czytania, pięknie napisana i nierozwlekła. Często celem napisania tekstu było zabranie głosu w kolejnej konferencji. W takim przypadku referent doskonale wiedział, że uwagę słuchaczy zapewni mu zwięzłość i umiejętny dobór frapujących szczegółów. Miał bowiem - jak mniemamy - świadomość, iż nie należy ani nudzić, ani nadużywać czasu słuchaczy. I czytelników.