Protokoły Koła Polskiego w wiedeńskiej Radzie...

Dzieje polskiego parlamentaryzmu, jak i dzieje instytucji przedstawicielskich funkcjonujących na ziemiach polskich w okresie rozbiorów cieszą się stale dużym zainteresowaniem. W przypadku tych ostatnich trzeba jednak pamiętać o wyraźnych różnicach istniejących między nimi a podobnymi ciałami działającymi na ziemiach polskich w okresie staropolskim. Jak wskazuje Stanisław Grodziski, organy przedstawicielskie funkcjonujące na ziemiach dawnego państwa polskiego w XIX w. byty miejscowej ludności narzucone z zewnątrz, skonstruowane według wzorów rozwiniętych w państwach zaborczych i tak pomyślane, aby mogły wyrazić wolę społeczeństwa polskiego jedynie w rozmiarach przez zaborcę dopuszczonych. Podlegały też stałej kontroli, aby praktyka nie rozwijała się w kierunku dla państw zaborczych niepożądanym. Żadna z tych instytucji - z wyjątkiem krótkotrwałego sejmu powstania listopadowego - nie miała charakteru suwerennego1. Należy wszakże zwrócić uwagę, że zasiadający w tych instytucjach przedstawiciele ludności polskiej na ogół starali się reprezentować interesy polskie. Często nie ograniczali się jedynie do własnej prowincji, ale poruszali kwestie istotne dla całego narodu. Tak działo się szczególnie w przypadku zaboru austriackiego, zwłaszcza po roku 1867. Nie bez powodu twierdzi się, że Galicja odegrała ogromną rolę w rozwoju nowoczesnej kultury politycznej i państwowej Polaków, a Sejm Krajowy galicyjski czy wiedeńska Rada Państwa były szkołą dla polityków takich jak Ignacy Daszyński, Stanisław Głąbiński czy Wincenty Witos2. Wynika stąd potrzeba kontynuacji i rozszerzania badań nad udziałem Polaków w pracach tych instytucji.