Rada Główna Opiekuńcza w latach 1918-1921

Długotrwała wojna przyniosła duże spustoszenia na części ziem polskich. W znacznym stopniu uległa zniszczeniu infrastruktura: domy, gospo­darstwa rolne, zakłady rzemieślnicze i przemysłowe, drogi i mosty; nie obsiano części pól, co skutkowało niemożnością zaspokojenia podsta­wowych potrzeb ludności. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości sytuacja wciąż była trudna. Starały się zaradzić tej sytuacji organizacje samopomocowe powstałe w czasie wojny na ziemiach polskich z inicjatywy przedstawicieli elit społecznych. Nieprzerwaną działalność pomocową prowadziła, najszerzej zakrojoną i jednocześnie obejmującą najdłuższy okres, Rada Główna Opiekuńcza powsta­ła w 1915 r. w Warszawie. Struktury lokalne RGO funkcjonowały do wiosny 1921 r. Działacze, zarówno centralni, jak i lokalni, nie wyobrażali sobie bowiem pozostawienia bez opieki setek tysięcy ludzi i postanowili rozsze­rzyć zarówno obszar, jak i zakres działalności, aby wspomóc potrzebujących. Niniejsza praca ma na celu ukazanie działalności pomo­cowej RGO w okresie powojennym. Autorzy skupili się na przeanalizowaniu sytuacji życiowej (w tym materialnej) mieszkańców ziem polskich, zbadaniu sposobu organizacji struktur rady, określeniu zasad prowadzenia pracy pomocowej, ustaleniu źródeł pozyskiwania funduszy, zbadaniu poszczególnych form pomocy oraz określeniu zakresu współpracy z innymi organizacjami i z władza­mi w udzielaniu wsparcia potrzebującym. Jednym z założeń pracy jest przyjrzenie się jakie efekty niosła pozasamopomocowa działalność organizacji, jej wpływ na budowanie więzi międzyludzkich i rozwój postaw patriotycznych, za­równo poprzez włączenie w pracę dla dobra wspólnego dużych grup spo­łeczeństwa, jak i przekonanie tych, którzy pomocy potrzebowali, że ich los obchodzi tę część współo­bywateli, która lepiej radzi sobie w trudnych warunkach. Przygotowując monografię, autorzy przeanalizowali w największym stop­niu materiały archiwalne z bardzo bogatej spuścizny aktowej Rady, które są przechowywane w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. W znacznym stopniu wykorzysta­ne zostały także materiały z innych archiwów i zbiorów specjalnych bibliotek naukowych, zarówno polskich, jak i zagranicznych, m.in. w Berlinie, w Ge­newie, w Wiedniu, w Londynie, w Wilnie, we Lwowie oraz w Moskwie. Wśród archiwów polskich autorzy oparli się m.in. na zbiorach archiwów państwowych w Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi. Sięgnęli też do źródeł drukowanych wytworzonych przez RGO, prasy, pamiętników oraz dostępnej literatury związanej z podjętą tematyką. W książce wyodrębnionych jest dziewięć rozdziałów problemowych. Umieszczone zostały też aneksy zawierające dokumenty stanowiące podstawę działalności rad w okresie powojennym. Publikacja kierowana jest do osób zainteresowanych historią dobroczynności i pomocy społecznej. Adresowana zarówno do profesjonalnych pedagogów i historyków, jak i szerokiego kręgu czytelników.