Rewolucja Stalina

„Rewolucja Stalina” to skomplikowany proces głębokich zmian we wszystkich sferach funkcjonowania państwa i społeczeństwa radzieckiego. Jego skala charakter uzasadniają zastosowanie wobec niego pojęcia rewolucji. Rozległość, wewnętrzna złożoność i nierównomierność przemian w poszczególnych sferach życia społecznego uniemożliwiają ustalenie ścisłych granic chronologicznych „rewolucji Stalina”. Za jej początek można uznać zjawiska z końca lat dwudziestych XX w.: zainicjowanie intensywnej industrializacji i będącej jej konsekwencją kolektywizacji rolnictwa, zastosowanie na masową skalę środków administracyjnych i policyjnych oraz proklamowanie tezy o zaostrzaniu się walki klasowej w miarę postępów budowy ustroju socjalistycznego. Następne lata to czas przeobrażeń, które zasadniczo zmieniły oblicze społeczeństwa i na dziesięciolecia ukształtowały fundamenty systemu radzieckiego. Za kres owej odgórnej rewolucji można uznać z jednej strony zakończenie drugiego planu pięcioletniego, którego realizacja przekształciła ZSRR w mocarstwo przemysłowe i militarne, a z drugiej – niebywałą falę represji zwaną Wielkim Terrorem, która miała zasadnicze znaczenie z punktu widzenia funkcjonowania partii-państwa i stanu społeczeństwa. „Rewolucja Stalina” trwała zatem ponad dwukrotnie dłużej niż „rewolucja Lenina”, jeśli tym mianem określić lata 1917–1921. Intencją autora nie było przedstawienie fragmentu historii stalinizmu czy też dziejów ZSRR, lecz uchwycenie tego, co stanowiło o jakościowej zmianie tego kraju w fazie gwałtownej przemiany strukturalnej. Rozpatrywane tu zjawiska od dawna przykuwały uwagę przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, ciągle jednak pojawiają się nowe publikacje i nie milkną spory o istotę zachodzących wówczas procesów. Wynika to z faktu, że przedmiot badań jest niezmiernie skomplikowany, może być sytuowany w różnych perspektywach badawczych i poddawany analizie z różnych punktów widzenia.