Rosyjska sztuka operacyjna z zarysie

Przedkładana czytelnikowi monografia traktuje o sztuce operacyjnej i jest kolejną po opracowaniach W. Siemionowa (1961), W. Sawkina (1972), K. Nożko (1973) B. Chochy (1984), H. Hermana (1992, 2004) publikacją z tego obszaru ujmującą całościowo genezę i ewolucję sztuki operacyjnej w wydaniu rosyjskim. Należy podkreślić, że genezy i ewolucji sztuki operacyjnej jako teorii należy poszukiwać w rosyjskiej sztuce wojennej od czasów carskich poprzez rewolucję październikową, okres zimnej wojny po współczesność. Dlatego też autorzy podjęli się trudnego zadania, które wykonali znakomicie i w odróżnieniu od publikacji z obszaru sztuki operacyjnej wydawanych w Polsce do końca lat 80. XX wieku oddzielili teorię od ideologii, czego wówczas nie uczyniono.
Układ monografii jest przejrzysty i ujmuje poszczególne okresy rozwoju sztuki operacyjnej w ujęciu istotnych zmian, które w jej teorii i praktyce nastąpiły pod wpływem wówczas toczonych konfliktów zbrojnych i wojen. Każdy rozdział zakończony jest syntetycznie sformułowanymi uogólnieniami i wnioskami, które miały istotny wpływ na rozwój sztuki operacyjnej w opisywanym okresie i powodowały wpływ na następny analizowany okres. W istocie nie sposób odnosić się do ewolucji sztuki wojennej, a w niej do genezy i ewolucji sztuki operacyjnej bez odwołania się do historii wojen, a w nich do spektakularnych kampanii, operacji i bitew.
Autorzy podają przykłady bitew, które ich zdaniem stanowiły podstawę rozwoju operacji jako formy zorganizowanego działania na polu walki oraz myśli operacyjnej w Rosji. Zdefiniowanie pojęcia operacji przez R. Montecuccoli a następnie przez H. H. Loyda zapoczątkowało formalne jej postrzeganie, ale nie oznaczało jej przyjęcia w teorii i praktyce sztuki wojennej. Należy podkreślić, że rosyjscy teoretycy zawsze postrzegali bitwę i operację jako logiczną całość, co było podstawą do wyodrębniania się teorii sztuki operacyjnej. Pomimo to, że okres po pierwszej wojnie światowej i doświadczeniach z wojny domowej dały podstawę do teorii myśli operacyjnej, to jednak przykłady z II wojny światowej zdeterminowały jej rozwój, w którym częściowo zagubiono myślenie operacyjne, które było podstawą postrzegania operacji i rozwoju teorii sztuki operacyjnej.
Monografia jest wartościowym opracowaniem, ujmującym całościowo genezę i ewolucję sztuki operacyjne w kręgu rosyjskiej kultury politycznej i sztuki wojennej opartej na rzetelnej i obiektywnej analizie rosyjskiej literatury z obszaru sztuki wojenne i historii wojen.
Monografia może być polecana do szerokiego wykorzystania w procesie dydaktycznym oficerów na poziomie operacyjnym zwłaszcza w kontekście zmian po zimnej wojnie. Jest to jedno z nielicznych opracowań, które ujmuje obiektywny proces zmian w rosyjskiej sztuce wojennej i określa jej wpływ na obecny rozwój sztuki operacyjnej na świecie. Ponadto praca zespołu autorskiego może stanowić znakomity materiał do dalszych studiów i analiz dla wszystkich zainteresowanych szeroko rozumianym bezpieczeństwem, historią, polemologią oraz historią wojskowości w ogóle.