Sejmiki w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej

Ustrój Rzeczypospolitej szlacheckiej kojarzy się przede wszystkim z instytucją sejmu; sejmiki pozostają w jej cieniu. Tymczasem siedemdziesiąt regionalnych zjazdów w obu częściach państwa polsko-litewskiego było bardzo ważnym elementem systemu parlamentarnego kraju. Ich rola stale rosła, co było szczególnie widoczne
w drugiej połowie XVII wieku. Monografia Roberta Kołodzieja poświęcona jest okresowi panowania Jana III Sobieskiego (1674-1696), kiedy władza sejmików osiągnęła szczytowe znaczenie. Po części wynikało to z nieufności szlachty wobec sejmu, a po części z postępującego kryzysu polskiego parlamentaryzmu, związanego z nadużywaniem prawa do liberum veto.
Samorządy szlacheckie przejmowały coraz więcej kompetencji, w tym najważniejsze - zbieranie i dystrybucję podatków. Wzrost znaczenia lokalnych zjazdów zmuszał obywateli do spotykania się na sejmikach czasem nawet kilkanaście razy w roku i do coraz dłuższych, niekiedy trwających po kilkanaście dni, obrad. Autor na podstawie licznych przykładów pokazuje ewolucję systemu sejmikowego, opisuje cechy wspólne oraz różnice między poszczególnymi zjazdami w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim.
Monografia Roberta Kołodzieja jest pionierską próbą analizy funkcjonowania wszystkich sejmików na podstawie szerokiego materiału, przede wszystkim rękopiśmiennego, zebranego w trakcie kilkunastoletnich kwerend w archiwach i bibliotekach w kraju i za granicą. To kompendium wiedzy przeznaczone nie tylko dla badaczy dziejów ustroju. Książka adresowana jest do wszystkich, którzy chcą zgłębić czasy rządów Jana III i kulisy funkcjonowania państwa w trudnym okresie wojen z imperium osmańskim.