Słowa jak ziarna

Protestancka „pełnia dnia” w kulturze polskiej (lata 1560–1658) to okres burzliwy z powodu sporów dogmatycznych, ale też intelektualnie wyrobiony, inspirowany bodźcami dojrzałej kultury renesansowej, obfitujący w znakomite dokonania pisarskie. Ówczesne piśmiennictwo uzewnętrzniło odrębność protestanckiego modelu kultury i wysoką samoświadomość ideową, duchową oraz moralną różnowierców. Zmieniła się wówczas, w porównaniu z pierwszym okresem reformacji, funkcja i charakter literatury różnowierczej, która zajęła się przede wszystkim utrwalaniem wiary wśród współbraci (...), złagodniała (bo nie ustąpiła) zadziorność wobec katolickiego kleru, (...) zyskała na znaczeniu solidna argumentacja podbudowana wiedzą filologiczną i teologiczną, zmienił się też nieco repertuar środków, narzędzi i gatunków wypowiedzi, tak w polemikach, jak i w tekstach adresowanych do własnej wspólnoty wyznaniowej. Pisarze, nowi „apostołowie”, wzorem ewangelicznego siewcy (Mt 13,1-8), nie ustawali w pracy, licząc, zgodnie z przypowieścią, na „stokrotny plon”.