Świadek dziejów narodu.. T.3

Świadek Dziejów Narodu Kardynał Adam Stefan Sapieha (1867-1951) w dokumentach archiwalnych to licząca pięć tomów publikacja, zawierająca łącznie 553 teksty źródłowe. To próba przypomnienia Księcia Niezłomnego, Wielkiego Jałmużnika oraz pierwszego metropolity krakowskiego, którego geniusz i szerokie horyzonty umysłowe były niepoślednie. Adam Stefan Sapieha był hierarchą, który miał znaczący wpływ na życie religijne oraz społeczne wielu Polek i Polaków, doprowadził do odrodzenia Kościoła krakowskiego, otoczył opieką kleryka Karola Wojtyłę w ciemną noc okupacji, udzielił mu święceń kapłańskich i wysłał na studia do Rzymu

Edytowane dokumenty powstawały w latach 1888-1967, a więc w znacznej rozpiętości czasowej, w której zmieniały się np. zasady pisowni, interpunkcji, używania dużych liter czy sposobu zapisywania tytułów grzecznościowych.

Z kart archiwalnych wyłania się postać hierarchy stopniowo dojrzewającego do później nałożonych nań funkcji i obowiązków. Zdobywał doświadczenie duszpasterskie początkowo w parafii jazłowieckiej i we Lwowie, później u boku m.in. Piusa X, który włączył go do grona najbliższych współpracowników. Dzięki temu nawiązał liczne kontakty, które pozwalały mu na późniejszą szeroką działalność, co odnotowywano w prezentowanej edycji źródłowej. Jako krakowski ordynariusz i metropolita wywierał znaczący wpływ na życie religijne, kościelno-organizacyjne oraz polityczne. Źródła archiwalne jednoznacznie ukazują abpa Adama Stefana Sapiehę nie tylko jako duszpasterza, ale także działacza patriotycznego, charytatywnego oraz społecznika.

Dzięki analizie źródeł możemy dokonać próby ukazania osobistych cech charakteru pierwszego metropolity krakowskiego, jego duchowej sylwetki i przymiotów religijnych. Dokumenty archiwalne, zarówno te, które zostały opublikowane, jak i pozostałe, ukazują także środowisko rodzinne, w którym dorastał i kształcił się oraz arystokratyczne i kościelne, które kształtowały oraz weryfikowały jego późniejszą działalność. To także polska scena polityczna, którą tworzył i zmieniał. To świat wartości, które cenił i propagował. Dzięki zachowanym źródłom archiwalnym wszystko powyższe nie obumarło w lipcowy dzień 1951 roku, lecz nadal żyje jako dziedzictwo jednego z najwybitniejszych Polaków I połowy XX wieku.