To co widziałem przekracza swa grozą najśmielsze fantazje

Studium Gottfrieda Schramma ukazało się 1965 r., ale nadal pozostaje aktualne. Poświęcone jest dziejom reformacji w Polsce od momentu jej rozkwitu w 1548 r. aż do pierwszych znamion upadku w 1607 r. Autor analizuje polską reformację jako zjawisko społeczne, umieszczając ją na szerokim tle porównawczym. Polska stanowi według niego przykład reformacji rozgrywającej się wbrew woli władcy. Mimo braku poparcia monarchy protestantów nigdy nie spotkały prześladowania. Autor stawia tezę, że brak konfliktów i prześladowań mógł się paradoksalnie przełożyć na słabość reformacji. Patrząc na panoramę europejską, dowodzi, że zbudowanie tożsamości i politycznego obozu protestantów było możliwe albo dzięki poparciu władcy, albo w wyniku doznanych prześladowań. W Polsce zabrakło obu tych elementów.