Współpraca dzieci w wieku przedszkolnym Zmieniające się konteksty i perspektywy

Wśród kompetencji kluczowych niezbędnych ludziom w XXI wieku wymienia się współpracę zwracając uwagę na znaczenie tej kompetencji w całożyciowym procesie uczenia się i rozwoju. Te kompetencje mogą się rozwijać w sytuacji, gdy jednostki funkcjonują w warunkach sprzyjających podejmowaniu wspólnych działań z innymi ludźmi. Dyspozycje do współdziałania przejawiają już dzieci młodsze (na co wskazują np. badania realizowane przez zespół M. Tomasello), zaś dzieci w wieku przedszkolnym są gotowe do podejmowania różnego typu aktywności wspólne z rówieśnikami, osobami starszymi i młodszymi (o czym dowodzą przywołane przez autorki wyniki badań). W monografii poruszono właśnie zagadnienie współpracy dzieci przedszkolnych w zmieniających się kontekstach i perspektywach. Autorki podjęły w niej próbę spojrzenia na to, jak zmieniało się (i nadal zmienia) postrzeganie kompetencji dzieci przedszkolnych do podejmowania i realizacji działań wspólnych z innymi ludźmi. Zwracają uwagę na zmianę na kontinuum: od kategoryzowania dziecka w okresie średniego dzieciństwa jako niezdolnego do współdziałania po propozycje współpracy z innymi dziećmi, nauczycielkami i nauczycielami aż do włączania go w działania wspólne z osobami dorosłymi w przestrzeni środowiska lokalnego. Przywołują mniej i bardziej znane badania i ich rezultaty dotyczące zagadnienia współpracy między dziećmi przedszkolnymi. Podejmują próbę uchwycenia zmian w postrzeganiu roli i zadań przedszkola i relacji nauczycielek i nauczycieli z rodzicami dzieci oraz szerszym środowiskiem lokalnym. Te zmiany zmierzały od kierowniczej, dyrektywnej roli nauczycieli i nauczycielek do co raz szerzej ujmowanego współdziałania jako kluczowego elementu „kultury instytucji edukacyjnej”, obejmującego wspólne określanie celów, zasad, warunków współpracy, sposobów realizacji działań, itp. Przykładem rozwiązania wywiedzionego z nowoczesnych koncepcji psychologicznych, socjologicznych i pedagogicznych na kompetencje współdziałania dzieci przedszkolnych jest projekt „Przedszkolaki na Uniwersytecie” realizowany na Wydziale Studiów Edukacyjnych od 2014 roku, opisany przez autorki w jednym z rozdziałów monografii. Prezentując założenia projektu autorki zwracają uwagę na tworzenie przestrzeni wspólnej, przestrzeni współpracy przez różne podmioty: przedstawicieli uczelni wyższej: nauczycielki i nauczycieli akademickich i studentki oraz studentów, dyrektorki i nauczycielki przedszkoli, dzieci przedszkolne i ich rodziców. Odwołują się do wybranych wypowiedzi i komentarzy uczestników i uczestniczek projektu. W dalszej części przywołują dziecięcą perspektywę ujmowania pojęcia współpracy z drugim człowiekiem na podstawie wypowiedzi dzieci przedszkolnych. W zakończeniu opracowania prezentują wybrane zabawy sprzyjające rozwijaniu współpracy między dziećmi przedszkolnymi.