Wspomnienia powstańca z warszawskiego getta

Ratajzer-Rotem pozostał tym samym sympatycznym, rozsądnym i ciepłym partnerem rozmowy i należy dla mnie do ludzi, o których chętnie myślę. Sądzę, że jego relacja – spontaniczna, uczciwa i szczera aż do bólu – powinna być czytana przez kolejne generacje polskich czytelników. Znałem osobiście niektórych jej bohaterów, dziś już nieżyjących. Ale w żyjącym i czynnym w Jerozolimie „Kaziku” widzę zawsze wspaniałego chłopaka z dawnej Warszawy. Władysław Bartoszewski Ta książka, czytana dziś, przypomina filmową stop-klatkę. Wszystko się zatrzymało. Jest rok 1943. Kazik ma 18 lat. Strona po stronie wyłania się z jej kart obraz wydarzeń widzianych oczyma osiemnastolatka. Wierna relacja bez żadnego psychologizowania, późniejszego doszukiwania się przyczyn i skutków. Dziś wielki dyrektor, przedsiębiorca, w tych sprawach, w sprawach wojny, pozostał osiemnastoletnim chłopcem. Te same ma poglądy, te same tłumaczenia. Wszystko widzi tak, jak widział wtedy. Marek Edelman Zapis burzliwego życia Szymona Ratajzera „Kazika” (Symchy Rotema) z Warszawy lat okupacji oraz czasów przedwojennych. Szymek – chłopak z Czerniakowa, warszawski zawadiaka – w maju 1943 roku staje się „Kazikiem”, który wyprowadza kanałami z płonącego getta na stronę aryjską ocalałych bojowników, m.in. Marka Edelmana. Do książki specjalny wstęp napisał Władysław Bartoszewski, posłowie – Marek Edelman. Symcha Rotem (ur. 1924) – jeden z ostatnich żyjących uczestników powstania w getcie warszawskim w roku 1943. Urodził się jako Szymon Ratajzer na warszawskim Czerniakowie w rodzinie żydowskiej. W czasie okupacji był głównym łącznikiem Żydowskiej Organizacji Bojowej – to wówczas przyjął imię „Kazik”, którego używa do dziś. Po upadku powstania w getcie zorganizował brawurową ewakuację ocalałych powstańców, potem zaś – stałą pomoc dla ukrywających się po aryjskiej stronie. W 1944 roku brał udział w powstaniu warszawskim. Po wojnie jako członek Brygady Mścicieli planował zemstę na esesmanach osadzonych w alianckich obozach, która nie doszła do skutku. W roku 1946 wyjechał do Palestyny, by uczestniczyć w budowaniu nowo powstającego państwa Izrael, wówczas zmienił imię i nazwisko na Symcha Rotem. Dziś mieszka w Jerozolimie wraz z żoną i synami. Od 2008 roku jest Honorowym Obywatelem Miasta Warszawy. W roku 2011 przed budynkiem na ulicy Prostej 51 odsłonięto pomnik Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego, w miejscu którym z kanałów Szymon „Kazik” Ratajzer wyprowadzał ocalałych powstańców. Na podstawie jego wspomnień powstał w 2001 roku amerykański film Uprising (reż. Jon Avnet).