Zachować, zmienić, zburzyć

Książka jest rezultatem konferencji zorganizowanej pod tym samym tytułem i została pomyślana jako wielokierunkowa dyskusja nad problemem niechcianych pomników, a zwłaszcza tych o wybitnych walorach artystycznych, albowiem ich status jest szczególny. Punktem odniesienia jest pomnik w Olsztynie zrealizowany przez wybitnego polskiego rzeźbiarza Xawerego Dunikowskiego (1875–1964). W niniejszej publikacji przypadek pomnika olsztyńskiego został osadzony w szerszym kontekście. Poszczególni autorzy podnoszą problem pomnika w mieście, jego lokalizacji i funkcji, a także racje stojące za jego zniszczeniem względnie translokacją. Pomniki są jednymi z ważniejszych nośników pamięci. Nic dziwnego, że w sporze o pomniki kluczowa staje się kwestia pamięci. Oprócz artykułów istotne miejsce w książce zajmują głosy w dyskusji, która podczas konferencji toczyła się wokół trzech problemów: pomnik a kontekst, olsztyńskie narracje pomnikowe i niechciane dziedzictwo.